Kemoterapinin Yan Etkileri ile Başetmede Neler Yapmalıyım?



bullet

Kan Sayımında Düşme
bullet

Enfeksiyon

bullet

Kanama

bullet

Yorgunluk

bullet

Bulantı-Kusma

bullet

Ağız ve boğazda yara

bullet

Tad alma duyusunda değişiklik          

bullet

İştahsızlık

bullet

Yutmada güçlük

bullet

Kabızlık

bullet

İshal

bullet

Saç ve beden kıllarının kaybı

bullet

El-ayak sendromu

bullet

Kas / eklemlerde ağrı

bullet

El ve ayak parmak uçlarında uyuşma / karıncalanma / ağrı

bullet

Grip benzeri şikâyetler

bullet

Ciltte kaşıntı

bullet

Adet kanamalarının kesilmesi

bullet

Menopoz benzeri şikâyetler

 

Kan Sayımında Düşme

 

Her tedaviyi takiben genellikle bir hafta sonra düşen kan sayımı genellikle bir sonraki tedaviden önce normale döner. Kanda yaşam süresi 4 gün gibi kısa olduğundan tedavi sırasında en fazla etkilenen kan hücresi lökosittir. Bu nedenle enfeksiyon gelişme riski özellikle tedaviyi takiben 7–14. günler arasında artar. Trombositlerin 10 gün, eritrositlerin de 120 gün gibi kandaki yaşam süresi uzun olduğundan bu kan hücreleri ilk tedaviler sırasında genellikle etkilenmemektedir. Bu hücrelerdeki düşüş daha çok tedavi sayısının ilerlemesi ile ortaya çıkar. Bu nedenle ateşiniz 38oC veya üstüne çıkarsa, ciltte morarma, vücudun herhangi bir yerinde kanama, aşırı halsizlik ve yorgunluk hissederseniz hekiminizi aramanız ve bu şikâyetlerinizi kendisine bildirmeniz oldukça önemlidir. Buna ek olarak bu sorunlarla baş etmede aşağıda yer alan girişimleri uygulamanız kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayacaktır:

Başa Dön



Enfeksiyon

bullet

Kemoterapi tedavisi sırasında lökosit (WBC) sayısındaki düşüş sık karşılaştığımız bir sorundur. Bu nedenle özellikle 7–14. günler arasında enfeksiyonlara karşı kendinizi korumak için:

bullet

Pişirilmemiş taze meyve ve sebzeleri temizliğinden eminseniz yemelisiniz,

bullet

Çiçek ve canlı bitkilere, köpek, kedi, kuş ve diğer hayvanlara çıplak elle dokunmamalısınız, hayvan atıklarını elle tutmamalısınız,

bullet

Son günlerde canlı aşı (örn: çocuk felci aşısı) yaptıran insanlar ile aynı ortamda bulunmamalısınız,

bullet

Yeterli ve dengeli beslenmeli ve yeterli miktarda sıvı içmelisiniz,

bullet

Bulaşıcı hastalığı (örn: suçiçeği, uçuk, grip gibi) olan kişiler ile aynı ortamda bulunmamalısınız,

bullet

Kişisel temizliğinize (özellikle el,  ağız ve perine bölgesi) özen göstermelisiniz,

bullet

Ateşiniz (38o C ve üstüne) yükselir, titreme, idrar  yaparken yanma, nefes darlığı, balgam, ağrı gibi enfeksiyonu gösteren belirti ve bulgular olur ise hekime bildirmeli, önerilerine uymalısınız,

bullet

Kan sayımınızda lökosit (WBC) değeriniz 1000 mm3’ün altında ise yukarıda yer alan girişimlere ek olarak maske takmalı, pişirilmemiş meyve ve sebzeleri yememelisiniz, hekiminizin önerdiği tedaviyi düzenli yaptırmalısınız, ateşiniz 38o C ve üstüne çıkarsa hekiminizi aramalısınız.


Başa Dön


Kanama

Kanama riski kandaki trombositlerin (PLT) yani kanamanın durmasını sağlayan hücrelerin sayısının 50 000  mm3 altında düşmesi ile artar ve kemoterapi tedavisine bağlı nadiren gelişen bir sorundur. Kanama, burun kanaması, diş eti kanaması, gibi gözle görülebilir veya beyin, mesane gibi iç organlarda oluştuğunda gözle görülmeyip farklı belirti ve bulgularla kendisini gösterebilir. Kanama hafif ve uzun süreli ise yorgunluğa neden olmazken, kısa süreli ve yoğun olduğunda aşırı halsizlik veya yorgunluk yapabilir. Bu sorunun oluşmasını önlemek ve oluştuğunda baş etmek için aşağıda yer alan girişimlere uymanız oldukça önemlidir:

 

           Kanamanın oluşmasını önlemek için:

bullet

Ciltteki kuruluğu ve çatlamayı önlemek için cildinize nemlendirici sürmelisiniz,

bullet

Yaralanma riskini arttıran araçları (örn. bıçak ve kesici araçlar) kullanırken dikkatli olmalısınız, kesiklere karşı kendinizi korumalısınız,

bullet

Tırnak makasını ve tırnak törpüsünü dikkatli kullanmalısınız,

bullet

Erkekler için: tıraş olurken keskin uçlu tıraş bıçağı kullanmamalısınız, elektrikli tıraş makinesini tercih etmelisiniz,

bullet

Hasar neden olan spor faaliyetlerine (halter, voleybol, basketbol gibi) katılmamalısınız,

bullet

Diş fırçalamada yumuşak diş fırçası kullanmalısınız ve diş temizliğini diş eti hasarına neden olmadan dikkatli bir şekilde yapmalısınız.

bullet

Diş tedavisine gitmeden hekiminizle diş tedavisi yaptırıp yaptıramayacağınızı görüşmelisiniz,

bullet

Ağızda tahrişe neden olacak sert gıdaların (simit gibi) tüketimini engellemelisiniz, yumuşak gıdaları tercih etmelisiniz,

bullet

Kabızlığı önlemek için bol su içmeli, posalı gıdaları tüketmeli, egzersiz yapmalısınız,

bullet

Aşırı kabızlıkta hekim istemi ile kabızlığı önleyici ilaçlar kullanmalısınız,

bullet

Kadınlar için: adet sırasında kullandığınız ped sayısını saymalı ve kanama miktarını gözlemelisiniz, tampon kullanmamalısınız. Kanama miktarı normalden fazla ise hekime haber vermelisiniz,

bullet

Kan sayımındaki trombosit (PLT) değeri 50 000 mm3 altında ise:

bullet

Güçlü hapşırma ve sert sümkürmelerden kaçınmalısınız,

bullet

Cinsel ilişkiden kaçınmalı veya cinsel ilişki sırasında su bazlı kayganlaştırıcılar kullanmalısınız,

bullet

Tansiyonunuzun yükselmesini önlemelisiniz,

bullet

Ciltte nokta tarzında döküntü, morarma, idrarda kan varlığını, gözde oluşan kanamayı, burun kanamasını, dışkı renginin katran renginde olmasını, şiddetli baş ağrısını, bilinç düzeyindeki değişiklikleri hekiminize bildirilmelisiniz,

bullet

Kanama riskini arttıran ilaçları (aspirin gibi) kullanmamalısınız,

 

          Kanama oluşur ise, sakin olun:

bullet

Kesiğe bağlı bir kanama ise; kesilen bölgeye 10-15 dakika basınç uygulayın, kanayan bölgeyi mümkün ise kalbinizin üstündeki bir seviye kaldırınız ve kanamanın durmasını sağlayın,

bullet

Burun kanaması oldu ise; dik oturun, burun kanatlarına basınç uygulayın ve burunla alnınızın birleştiği yere mümkün ise soğuk uygulama yapınız,

bullet

İdrarda veya dışkıda kan var ise; bol su içmeli, kanamanın yoğunluğu gözlenmeli ve bu durumu hekiminize bildirmelisiniz,

bullet

Kanama yoğunluğu çok fazla ise, tedavinizden sorumlu hekimle görüşmeli ve önerilerine uymalısınız,


Başa Dön
 

 

Yorgunluk

Yorgunluk kemoterapi tedavisinin en sık görülen yan etkilerden biridir. Kemoterapi tedavisinin bağışıklık sistemini baskılaması sonucunda gelişen yorgunluk ağrı, yetersiz beslenme, uykusuzluk, depresyon gibi farklı nedenlere olabilir. Yorgunluk çoğu hastada ilk tedavinin uygulanması ile başlar ve tedavinin bitiminden sonraki 2 ay boyunca devam edebilir takibinde kademeli olarak azalmaya başlar ve hasta kendisini daha iyi hisseder. Bu nedenle bu sorunla baş etmede aşağıda yer alan girişimleri uygulamanız  kendinizi daha güçlü hissetmenizi sağlayacaktır:

bullet

Yorgunluğun nedenlerini veya yorgunluğa neden olan durumları (ağrı, yetersiz beslenme, uykusuzluk, depresyon gibi) belirlemeye çalışmalı ve bunlarla baş etmede etkili girişimleri uygulamalısınız,

bullet

Günlük işlerinizi planlamalı, sizin için önemli olan işleri yapmalı, önemli olmayanları ertelemeli veya başkasına devretmelisiniz,

bullet

Gerekirse bazı işlerin gerçekleştirilmesinde ailenizin, akrabalarınızın ve arkadaşlarınızın desteğini isteyebilirsiniz,

bullet

Yorgunluğun en fazla sabah mı yoksa öğleden sonra mı olduğunu tanımlamalı ve günlük olarak yapmak zorunda olduğunuz işleri yorgunluğun olmadığı saatlerde yapmaya çalışmalısınız,

bullet

Gün içinde dinlenmeli, fakat yorgunluğu arttıracağı için uzun süreli yatıp dinlenmekten kaçınmalısınız,

bullet

Yorgunluğu azaltmada destek olduğu için kendinizi çok fazla yormadan kısa süreli yürüyüş, bisiklete binmek gibi farklı egzersizler yapabilirsiniz,

bullet

Egzersizler sırasında nefes darlığı, göğüs ağrısı, baş dönmesi veya başka herhangi bir şikâyetiniz olursa egzersize son vermeli ve bu konuda hekiminize danışmalısınız,

bullet

Çok sıcak ve çok soğuk havalarda egzersiz yapmamalısınız,

bullet

Demirden zengin gıdaları (yeşil yapraklı sebzeler gibi) tüketmelisiniz,

bullet

Yorgunluk hissi çok fazla ise, tedavinizden sorumlu hekimle görüşmeli ve önerilerine uymalısınız,


Başa Dön

 

Bulantı-Kusma

Bulantı-kusma genellikle tedaviden ilk 12–24 saat içinde sizi çok fazla rahatsız edebilir ve 3–7 gün boyunca günlük yaşamdan uzaklaşmanıza neden olabilir. Bu nedenle bu ilaç uygulanmadan önce size bulantınızı önlemek için damardan bulantı ilacı yapıldığından akşam yemeğinden yarım saat önce hekimin size önerdiği bulantı ilacını almanız ve takibinde hekimin önerdiği şekilde en az 3 gün boyunca bu ilacı düzenli olarak kullanmanız bulantı ve kusmanın önlenmesinde önemlidir. Buna ek evde bulantıyı önlemek ve oluştuğunda kontrol altına almak için aşağıda yer alan girişimlerden yararlanabilirsiniz:

 

          Bulantı-kusmanın oluşmasını önlemek için:

bullet

Tedaviden 1–2 saat önce ve sonra ağır bir şeyler yemekten kaçınmalısınız,

bullet

Mümkün ise yemekleri bulunduğunuz ortamdan farklı bir ortamda hazırlamalısınız,

bullet

Gün içinde 3 yerine öğün sayısını 5-6'ya çıkartarak az ve sık miktarda beslenmelisiniz,

bullet

Sıcak yiyeceklerden daha iyi tolere edildiğinden sandviç, peynir, yağsız tost, ezilmiş patates gibi soğuk servis yapılan gıdaları tercih etmelisiniz,

bullet

Tatlı, yağlı, çok tuzlu, baharatlı ve ağır kokulu besinlerin alımını engellemelisiniz,

bullet

Bulantıyı başlatabilecek uyaranlardan, görüntü, ses veya kokulardan uzak durmalısınız,

bullet

Tedaviden sonra haftada 3 kez yürüyüş, aerobik egzersiz veya sizi çok fazla yormayacak ise spor yapmalısınız,

bullet

Hekiminizin size önerdiği bulantı ilacını düzenli olarak kullanmalısınız,

 

          Bulantı-kusma olduğunda kontrol altına almak için:

bullet

Yavaş yavaş derin nefes alıp ağızdan veriniz,

bullet

Yavaş yavaş yudumlayarak elma suyu, kızılcık suyu, limonata, nane çayı içiniz, ağızda nane veya ekşi şekerler eminiz,

bullet

Hoş bir müzik dinlemeyi, sevdiğiniz televizyon programını seyretmeyi veya kitap okumayı deneyiniz,

bullet

Gevşeme egzersizleri (örn: derin nefes alıp/verme, güzel bir ortamda olduğunu hayal etme gibi) yapmayı denemelisiniz,

bullet

Tedavi sonrası bile tiksinmenize neden olabileceği için bu dönem içinde (bulantı-kusma var ise) sevdiğiniz yiyecekleri yememelisiniz,

bullet

Aşırı bulantı dönemlerinde baş edemiyorsanız uyumayı denemelisiniz.

bullet

Bulantı-kusmalarınız çok fazla ve 3 günden fazla devam ediyor ise, kendi başınıza baş etmeye çalışmadan hekiminize haber vermeli, gerektiğinde bulantı ilacınızı değiştirmeli ve kendisinin önerdiği tedaviyi yaptırmalısınız,


Başa Dön

 

Ağız ve boğazda yara

Ağız sağlığı, yeterli ve dengeli beslenmede ve sağlın sürdürülmesinde önemli bir yere sahiptir. Bazı ilaçlar ağız / boğazdaki hücreleri etkileyerek ağızda /boğazda yaraların (aft, pamukçuk enfeksiyonu) oluşmasına neden olarak tedavi sırasında kendinizi kötü hissetmenize neden olabilir. Özellikle ağızda yanma hissi; sıcak ve soğuğa hassasiyet; turunçgillerden yapılan meyve sularına, tuzlu ve baharatlı gıdalara hassasiyet ile başlayan bu sorun tedaviden birkaç gün sonra (4-10. günlerde) ortaya çıkabilir.

 

          Bu sorunun oluşmasını önlemek için tedaviden sonra 4–10 gün boyunca:

bullet

Her gün ağız içinde kızarıklık, beyaz lekeler ve düzleşme ve yutkunurken ağrı olup olmadığını değerlendirilmelisiniz,

bullet

Günde 3 kez özellikle yemeklerden sonra bir bardak kaynatılmış soğumuş suya 1 çay kaşığı tuz ve 1 çay kaşığı karbonat koyarak ağız bakımı yapmalısınız. Ağızda hassasiyet olur ise ağız bakımının sıklığını arttırmalısınız,

bullet

Dişlerinizi yemeklerden sonra yumuşak bir diş fırçası ile tahriş etmeden günde 3 kez fırçalamasınız,

bullet

Çiğnenmesi, yutulması kolay, ağız içini tahriş etmeyecek gıdaları (muz, şeftali, armut, karpuz, peynir, haşlanmış patates, makarna, puding, haşlanmış et gibi) yemeyi tercih etmelisiniz,

bullet

Ağız içini tahriş eden gıdaları (portakal, greyfurt, baharatlı ve tuzlanmış gıdalar, kurutulmuş meyveler, tost, kraker gibi) yememelisiniz,

bullet

Dudaklara nemlendirici veya vazelin sürerek kurumasını ve çatlamasını önlemeli, ağız içindeki nemliliği sürdürmek için bol su içmeli ve sakız çiğnemelisiniz,

bullet

Sigara ve alkol kullanmamalısınız,

 

          Ağızda ve boğazda hassasiyet arttığında

bullet

Besinleri yumuşak kıvama gelene kadar pişirmeli, gerekirse kolay yutulması için blender ile püre haline getirerek yemelisiniz,

bullet

Sıcak gıdalar ağız içinin tahrişini arttıracağından gıdaları ılık veya soğuk yemeyi denemelisiniz,

bullet

Lokmayı yutmada zorlanıyorsanız başınızı geriye kaldırıp, lokmayı yutmayı denemelisiniz,

bullet

3 tam öğün yerine günlük almanız gereken gıdayı 6–8 küçük öğüne bölerek tüketmelisiniz,

bullet

Yemekler sırasında ağrı oluyorsa hekiminizin ağrıyı azaltmak için önerdiği ilacı yemeklerden önce ağızda yer alan yaraların üzerine damlatarak yemeğinizi yemeyi denemesiniz.

bullet

Kanama olur ise, kanamanın durması için basınç uygulamalı veya soğuk su içmelisiniz,

bullet

Ağız / boğazdaki yaraların yoğunluğu çok fazla ise, tedavinizden sorumlu hekimle görüşmeli ve önerilerine uymalısınız, gerekir ise antibiyotik tedavisine başlamalısınız,


Başa Dön
 

 

Tad alma duyusunda değişiklik     

Tad alma duyusundaki değişiklikler kemoterapi tedavisi alan hastalar tarafından sık ifade edilen bir sorundur. Hastalar tad alamadığını veya bazı yiyecek ve içeceklerin tadının (örn: mandalinanın hamsiye koktuğunu, suyun tadının ilaç gibi acı olduğunu) eskiye kıyasla farklı olduğunu ifade edebilir. Bazen ağızda metalik tad duyusu da olabilir. Tatlı ve tuzlu tad değişiklikleri yaşanabilir. Tad almadaki değişiklikler hastaların yetersiz beslenmesine ve kilo kaybına neden olabilir. Unutmayın ki bu tedavi sırasında yeterli gıda almak ve sağlıklı kiloyu sürdürmek tedavinin etkinliğinde oldukça önemlidir.

bullet

Tadı kötü olan gıdaların alımı engellemeli, sizin için görünümü, kokusu ve tadı iyi olan gıdaları yemeyi seçmelisiniz,

bullet

Tad duyusunu etkileyebilecek kokuları uzaklaştırmak için yemek hazırlığı sırasında mutfaktaki aspiratörü ve camı açabilir ya da yemeklerinizi ısıtmak için mikrodalga fırın kullanabilirsiniz,

bullet

Bu dönem içinde sıcak yemeklerden daha iyi tolere edildiğinden günlük kalori ihtiyacınızı karşılayan salata ve soğuk sandviç tarzındaki gıdaları yemeyi deneyebilirsiniz,

bullet

Yemeklerde metalik tad alıyorsanız yiyeceklerinizi metal kaplardan çok ısıya dayanıklı cam kaplarda hazırlamayı denemeli, takibinde cam kaplarda saklamalısınız,

bullet

Kırmızı etin tadı farklı geldi ise tavuk, hindi, yumurta veya balık yemeyi denemelisiniz,

bullet

Yemeyin tadını değiştirmek için ağzınızı tahriş etmeyecek farklı katkı maddeleri (şarap, baharat ve bitkiler) kullanabilirsiniz,

bullet

Ağzınızda yara yok ise portakal veya limon gibi tadı yoğun olan gıdaları yemelisiniz,

bullet

Sağlığınız açısından herhangi bir sakıncası yok ise, tuzlu tad duyusu fazla ise şekerli gıdaları tüketmeyi veya şekerli tad duyusu fazla ise tuzlu gıdaları tüketmelisiniz,

bullet

Yiyeceğin tadını almak için lokmayı uzun süre çiğnemelisiniz,

bullet

Yemeği yemeden önce tadı hakkında fikir edinmek için yemeği koklayabilirsiniz.


Başa Dön

 

İştahsızlık

Tedavinin kendisine bağlı gelişebileceği gibi, tedavinin neden olduğu bulantı-kusmaya ya da ağız yaralarına bağlı da gelişebilir. Kendinizi iyi hissetmeniz ve tedavinin devamlılığını sürdürmede yeterli ve dengeli beslenmeniz çok önemlidir.

bullet

Besin değeri yüksek olan gıdaları 3 yerine 5–6 öğüne bölerek az miktarda ve sık yemeye dikkat ediniz

bullet

Ekmek, tahıl türevleri veya pirinç; meyve, sebze; et, tavuk, balık ve süt, peynir, yoğurt, dondurma gibi

bullet

Gün içinde iştahınızın azaldığı ve arttığı dönemleri belirlemeye çalışınız ve iştahınız olduğunda yemek yemeyi deneyiniz,

bullet

Tokluk hissini arttırdığından yemek sırasında çok fazla sıvı içmeyiniz, günlük almanız gereken sıvıları yemeklerden ½ saat önce ve öğünler arasında içebilirsiniz,

bullet

İştahınızı arttıracağından gün içinde yürüyüş gibi hafif egzersizler yapınız,

bullet

Yemeklerden önce 1 kadeh şarap içmek iştahınızı arttırabilir, herhangi bir sakıncası yoksa yemeklerden önce hekiminize danışarak 1 kader şarap içebilirsiniz,

bullet

İştahsızlığınıza neden olan bulantı ise bulantıyı artırmayacak besinleri tüketiniz: sıcak yiyeceklerden daha iyi tolere edildiğinden sandviç, peynir, yağsız tost, ezilmiş patates gibi soğuk servis yapılan gıdaları tercih ediniz; tatlı, yağlı, çok tuzlu, baharatlı ve ağır kokulu besinlerin alımını engelleyiniz,

bullet

İştahsızlığınız ağız yaralarına bağlı gelişti ise: besinleri yumuşak kıvama gelene kadar pişirmeli, gerekirse kolay yutulması için blender ile püre haline getirerek yemelisiniz

bullet

Bir ayda 5 kilodan fazla kilo kaybınız olursa bu durumu hekiminize bildirmeli, iştahınızı arttırmak için hekiminizin size önerdiği mamayı veya ilacı düzenli kullanınız.


Başa Dön
 

 

Yutmada güçlük

Hastalar tarafından yutmada güçlük sorunu özellikle kemoterapinin ve radyoterapinin (ışın tedavisinin) neden olduğu ağız / boğazdaki tahrişe bağlı gelişen bir sorundur. Böyle bir sorunla karşı karşıya kaldığınızda aşağıda yer alan girişimlere uymaya dikkat ediniz:

bullet

Çiğnenmesi, yutulması kolay, ağız içini tahriş etmeyecek gıdaları (muz, şeftali, armut, karpuz, peynir, haşlanmış patates, makarna, puding, haşlanmış et gibi) yemeyi tercih etmelisiniz, gerekirse yiyecekleri püre halinde tüketmelisiniz,

bullet

Ağız içini tahriş eden gıdaları (portakal, greyfurt, baharatlı ve tuzlanmış gıdalar, kurutulmuş meyveler, tost, kraker gibi) yememelisiniz,

bullet

Yemeklerinizi yatarak değil oturarak yemelisiniz,

bullet

3 tam öğün yerine günlük almanız gereken gıdayı 6–8 küçük öğüne bölerek, küçük lokmalar halinde tüketmelisiniz ve lokmayı yutmadan önce iyice çiğnemelisiniz,

bullet

Bu sorun beslenmenizi engelleyecek kadar yoğun olur ise hekiminizi aramalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalısınız.


Başa Dön
 

 

Kabızlık

Kemoterapi hastalarında kabızlık tedaviye, ağrı kesicilerinin kullanımına, hareketsizliğe, yetersiz sıvı alımına bağlı gelişebilen bir sorudur. Bağırsakların her gün boşaltılması insan sağlı için oldukça önemlidir. Fakat bireysel özelliklere göre bazı insanlar barsak boşaltımını her gün yaparken, bazıları 2–3 günde yapmaktadır. Bunu göz önüne aldığımızda barsak boşaltımını her gün yapan insanların 3 gün yapmaması, 2–3 günde bir yapanların da 4–5 günde yapmaması, karında şişkinlik olması tedavi sonrası bireylerde kabızlık sorunun geliştiğini gösterir. Kabızlık aynı zamanda hemoroitlerin (basur) azmasına ve kanamaya neden olabileceğinden tedavi sırasında bu sorunun oluşmasını önlemek ve oluştuğunda baş etmek için aşağıda yer alan girişimleri uygulamak oldukça önemlidir:

bullet

Tedavi sırasında ve sonrasında günde en az 8–10 bardak su içmelisiniz,

bullet

Gece yatmadan ve barsak boşaltma alışkanlığınızdan 1 saat önce aç karnına ılık sıvılar içmeyi denemeli ve barsak boşaltımı sırasında dik oturmalısınız,

bullet

Posadan zengin olduğundan tahılları, kuru yemişi ve yeşil yapraklı sebzeleri ve meyveleri kabuğunu soymadan günde en az 5 öğün halinde tüketmelisiniz,

bullet

Tahıllar: bulgur, mısır ekmeği, arpa, kepek ekmeği, soya fasulyesi

bullet

Kuru yemişler: badem, çekirdek, yer fıstığı, ceviz

bullet

Meyve/sebzeler: elma, çilek, kiraz, brokoli, yeşilbiber, armut, ıspanak, erik, kaysı, komposto

bullet

Her gün yürüyüş yapmalısınız, yürüyüş yapamıyorsanız günde 2–3 kez karın kaslarını germe ve gevşetme egzersizleri yapmayı denemelisiniz,

bullet

Bu sorun sizi rahatsız edecek düzeyde ise ve makat’ta hassasiyet ve kanama var ise hekiminizi aramalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalısınız, gerekir ise hekiminizin önerisi ile ilaç kullanmalısınız.


Başa Dön

 

İshal

İshal kemoterapi tedavisine ya da eş zamanlı radyo-kemoterapi tedavisi sırasında ışın tedavisi bağırsakların bulunduğu alana verildiğinde ortaya çıkan bir sorundur. İshalin şiddetli veya iki günden fazla devam etmesi sıvı kaybına, halsizliğe, kilo kaybına, iştahsızlığa neden olabileceğinden genel durumunuzun bozulması neden olabilir. Bu nedenle bu sorunun varlığının hekime bildirmelisi oldukça önemlidir. Buna ek olarak ishali önlemede veya ishalle baş etmede için aşağıda yer alan girişimleri uygulayabilirsiniz:

Bol miktarda su içmelisiniz (günlük 8–10 bardak)

bullet

Az ve sık beslenmelisiniz,

bullet

Potasyum kayıplarını yerine koymak için muz, kaysı, şeftali, haşlanmış patates gibi potasyumdan zengin gıdaları tüketmelisiniz,

bullet

Beslenmede yoğurt, pirinç lapası, üzüm suyu, yumurta, nohut, beyaz ekmek, tavuk, balık gibi posa bırakmayan gıdaları tercih ediniz,

bullet

Brokoli, mısır, fasulye, kabak gibi posalı gıdaların ve acı biberin tüketimini engellemelisiniz,

bullet

İshali arttıracağından çok sıcak ve soğuk gıdaları/sıvıları yiyip/içmemelisiniz,

bullet

Kahve, çay gibi kafein içeren içeceklerin tüketimini azaltmalısınız,

bullet

Makatta tahriş artacağı için bölgenin bakımını sürdürmelisiniz,

bullet

Bu sorun sizi rahatsız edecek düzeyde ise ve makat’ta hassasiyet ve kızarıklık var ise hekiminizi aramalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalı, gerekir ise hekiminizin önerisi ile ilaç kullanmalısınız.


Başa Dön
 

 

Saç ve beden kıllarının kaybı

İlk tedaviden 2–4 hafta sonra yavaş başlar ve takibinde saçların çoğu dökülür. Buna ek olarak kaşlarda ve vücut kıllarında da azalma olur. Saçların dökülmesi sırasında kafa dersinde hassasiyet olabilir, normaldir. Kalıcı bir yan etki değildir. Saçlar ve beden kılları genellikle tedavi bittikten sonra tekrar uzamaya başlar, bazen tedavilerin arasında da uzayabilir, ama ilaç uygulamasına devam ettiğimiz için uzayan saçlar tekrar dökülebilir. Bazı hastalarda yeni çıkan saç önceki saçınızdan renk ve şekil açısından farklı çıkabilir.

bullet

Saçlarınızı 3 veya 5 günde bir ardından saç kremi kullanılarak proteinli şampuan ile yıkamalı ve iyice durulamalısınız,

bullet

Saçınızı doğal şekilde kurutmalı ve gerekmedikçe elektrikli saç kurutma makinesi kullanılmamalısınız,

bullet

Saçın kırılganlığını artıracağından lastik bant, metal ve plastik saç tokası, saç spreyi, saç boyası kullanmamalısınız. Saçınızı ancak üç normal kesim yaptıktan sonra boyayabilirsiniz,

bullet

Uyurken dökülen saçların sizi rahatsız etmemesi için saç filesi takabilirsiniz,

bullet

Saç kaybını gizlemek için şapka, eşarp, peruk veya türban kullanabilirsiniz,

bullet

Özellikle yazın şiddetli güneş yanıklarını önlemek için başınıza şapka takmalı veya güneş koruyucu krem sürmelisiniz,

bullet

İsterseniz daha tedavinin başında saçınızı çok kısa kesip açık bırakabilir veya saç rengine uygun peruk kullanabilirsiniz.


Başa Dön

 

El-ayak sendromu

Geri dönüşümlü bir yan etkidin. Yandaki resimde görüldüğü gibi erken dönemde hastanın avuç ve ayak tabanlarında ağrı, kızarıklık, belli belirsiz uyuşma ve karıncalanma, şişlik olabilir. Bu şikâyetlere bağlı olarak bazı hastalar, ellerinde bir şeyleri tutmada, ayakkabı giymede ve yürümede zorlanabilir. El-ayak sendromu genellikle tedavinin 3–4 küründen sonra ortaya çıkabilir. İlaç dozunun azaltılması ile genellikle iyileşen el-ayak sendromu, ilaç dozunun azaltılmasına rağmen azalmaz ve çok fazla ise ilacın kesilmesi gerektirebilir. Bu nedenle bu sorunla karşı karşıya kaldığınızda sizi tedavi eden hekimi aramanız oldukça önemlidir. Bununla birlikte el-ayak sendromunun oluşmasını engellemek ve oluştuğunda başetmek için aşağıda yer alan girişimleri uygulayabilirsiniz.

 




El-ayak sendromunu oluşmasını engellemek için
: (Caelyx’te 3-7 gün boyunca, Xeloda’da tedavi boyunca)

İlacın el/ayaklarda yığılmasına bağlı oluştuğundan bu sorunun önlenmesinde aşağıda yer alan girişimleri uygulamanız yararlı olabilir:

bullet

Tedaviden 1 saat önce sıcak duş almamalısınız,

bullet

Tedavi sırasında el ve ayaklarınızı mümkün olan en yüksek düzeyde tutmayı denemelisiniz,

bullet

Sıkı kıyafetler, çorap ve ayakkabılar giymemeli, bileğinizi sıkan elastik bantlar ve takılar takmamalısınız, bol kıyafetler giymelisiniz,

bullet

Rahat, iyi havalanan alçak topuklu ayakkabılar giymelisiniz,

bullet

Mümkün oldukça el ve ayakları açıkta bırakmalısınız

bullet

Dirseklerinize, topuklarınıza, el ve ayaklarınıza uzun süreli baskı uygulamasını engellemelisiniz,

bullet

Cilde baskı yapacak işlemlerden kaçınmalısınız,

bullet

Dizlerinin üzerine uzun süre çömelmemelisiniz,

bullet

Sert sebze ve meyve doğramamalısınız,

bullet

Ağır fiziksel hareketlerden kaçınmalısınız,

bullet

Dar iç çamaşırı, kemer, çorap veya mücevher kullanmamalı

bullet

El ve ayakları basınç yapacak spor aktivitelerine katılmamalısınız,

bullet

Tedaviyi takiben Caelyx’te 3 gün boyunca, Xeloda’da tedavi boyunca:

bullet

Sıcak duş almamalısınız, banyo yaparken ılık ve kısa duşları tercih etmelisiniz

bullet

Sıcak ortamdan ve direkt sıcak su ile temastan kaçınmalısınız, bulaşıkları sıcak su kullanarak elle yıkamamalısınız,

bullet

Cildinizin kuruması önlemek için nemlendirici solüsyonlar kullanmalısınız,

bullet

Güneşte 15 ve á güneş koruma faktörü içeren losyonlar sürmelisiniz, güneş ışığına direkt maruz kalmamalısınız,

bullet

Sıvı içecekleri soğuk tüketmeli

bullet

Günde en az 8–10 bardak su /sıvı içmelisiniz,

bullet

Soğuk havalarda eldiven giymelisiniz,

bullet

Cilde bant yapıştırmamalısınız,

 

Caelyx Tedavisinden Sonra

 

Yanda resimde görüldüğü gibi el-ayak sendromunun oluşmasını önlemek amacı ile eve gittiğinizde akşam yatana kadar el ve ayak bileklerine 15 dk.’da bir 15 dakika boyunca soğuk uygulama yapmaya devam ediniz.

 

El ayak sendromu geliştiğinde ise:

bullet

Günde 3 kez 10–15 dakika boyunca el veya ayaklarınızı soğuk suda tutmalısınız,

bullet

Gündüz ve gece yatmadan el ve ayaklara yumuşatıcı losyon sürmelisiniz,

bullet

Pamuklu eldiven giymelisiniz,

bullet

El ve ayakların travmaya maruz kalmasını engellemelisiniz,

bullet

Bu sorun sizi rahatsız edecek düzeyde ise hekiminizi aramalı, Xeloda kullanıyorsanız ilaca devam edip etmeyeceğinizi sormalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalısınız,


Başa Dön

 

Kas / eklemlerde ağrı

Kas / eklemlerdeki ağrı özellikle tedaviyi takiben 48–72 saat sonra ilaca bağlı gelişen bir sorundur. Kas / eklemlerde hissedeceğiniz ağrı hafif veya şiddetli olabilir. Ağrıya bağlı yataktan veya sandalyeden kalkmakta zorlanabilirsiniz. Bu ağrıyı her tedavide hissetmeyebilirsiniz. Bu sorunun oluşmasını engellemek için neler yapabilirsiniz: İlk önce kas /eklemlerdeki ağrının tedaviyi takiben 48–72 saat sonra oluştuğunu ve 4–7 güne kadar devam ettiğini unutmamalısınız. İlaca bağlı gelişen bir sorun olduğundan bu sorunun oluşmasını engellemek oldukça zordur, bu dönem içinde kendinizi daha rahat hissetmek için hekiminizin size önerdiği ağrı kesiciyi (Minoset, Vermidon gibi) kullanabilirsiniz.

bullet

Sorunla karşı karşıya kaldığınızda ise kendinizi daha rahat hissetmek ve bu sorunla baş etmek için:

bullet

Hekiminizin size önerdiği ağrı kesiciyi (Minoset, Vermidon gibi) kullanmalısınız,

bullet

İstirahat ediniz ve günlük aktivitelerinizi genel durumunuza göre planlayınız,

bullet

Ağaran bölgeye cildinizi yakmayacak şekilde günde birkaç kez 5–10 dakika sıcak uygulama yapabilirsiniz,

bullet

Küveti cildinizi yakmayacak şekilde sıcak su ile doldurarak içinde yatarak gevşemeye çalışabilirsiniz,

bullet

Ağaran bölgeye masaj yapabilirsiniz,

bullet

Yeterli ve dengeli beslenmelisiniz,

bullet

Gevşeme egzersizlerini (derin nefes alma, güzel bir ortamda kendinizi hayal etme gibi) yapınız,

bullet

Eklem / kas ağrınız çok fazla ise hekiminizle görüşerek önerilerine uymalısınız ve bir sonraki tedaviden önce ilaç verilmeden ağrınızın çok şiddetli olduğunu hekiminize hatırlatmalısınız.


Başa Dön

 

El ve ayak parmak uçlarında uyuşma / karıncalanma / ağrı

Genellikle çoğu hasta tarafından ifade edilen bir sorundur. Tedaviden birkaç gün veya birkaç hafta sonra ortaya çıkan bu sorun tedavinin bitimi ile genellikle birkaç ay içinde geçer. Bu sorunun yoğunluğu sizi rahatsız edecek düzeyde değilse önemli değildir. Fakat şiddetli ve rahatsız edici ise bu sorunun varlığını hekiminize bildirmelisiniz. Soğuğa maruz kalmak bu sorunun şiddetini arttırabilir.

bullet

Soğuk yiyecek (dondurma) ve soğuk içecek (soğuk meyve suları gibi) yerine ılık veya oda ısısında olan besin ve içecekleri tüketmelisiniz,

bullet

Ayaklardaki his kaybına bağlı olarak düşme riski arttığından yere bastığınızdan emin olduğunuzda ayağa kalkınız, düz ve rahat ayakkabı giymelisiniz,

bullet

Ellerdeki his kaybına bağlı olarak gelişebilecek travma riskini önlemeye yönelik bulaşık yıkarken çok sıcak değil ılık su kullanmalısınız, buzluktan veya fırından bir şeyleri çıkartırken eldiven kullanmalısınız,

bullet

Soğuk/sıcak uygulama yapmamalısınız,

bullet

Soğuk havada eldiven ve şal kullanmalı, ayaklarınızı sıcak tutmalısınız,

bullet

Zorunlu ve kendinizden emin olmadığınız sürece araba kullanmamalısınız,

bullet

Bu sorun sizi rahatsız edecek düzeyde ise hekiminizi aramalı, Xeloda kullanıyorsanız ilaca devam edip etmeyeceğinizi sormalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalısınız,


Başa Dön

 

Grip benzeri şikâyetler

Grip benzeri şikâyetler tedaviye bağlı 4–8 saat sonra gelişen ve kendini ateş, titreme, baş ağrısı, kaslarda / eklemlerde / kemiklerde ağrı ve nezle gibi şikâyetlerle kendini gösteren bir yan etkidir. Ateşiniz hafif veya yüksek olabilir. Genellikle birkaç dakika süren dişlerde ve vücutta görülen titremeler özellikle ateşin yükselmesi ile meydana gelebilir. Kaslardaki ağrı titremeye bağlıdır. Bu şikâyetleri önlemek zor olmakla birlikte aşağıda yer alan girişimleri uygulamak bu sorunun gelişmesini önlemede veya geliştiğinde bu sorunla baş etmede yararlı olabilir:

bullet

Yatarken pamuklu, rahat bir pijama giymelisiniz,

bullet

İnce birkaç kat kıyafetle giyinmelisiniz, gerekirse sıcakladığınızda çıkartabilirsiniz,

bullet

Üşüdüğünüzde üstünüze örtmek ve sıcak uygulama yapmak için yanınızda battaniye veya sıcak petler bulundurmalısınız,

bullet

Bu sorunla karşı karşıya kaldığınızda derin nefes alma, güzel bir ortamda olduğunuzu hayal etme gibi farklı gevşeme egzersizlerini yapmayı deneyebilirsiniz,

bullet

Dengeli ve sağlıklı beslenmelisiniz,

bullet

Gün içinde istirahat etmelisiniz,

bullet

Ateşiniz 38oC üstüne yükselir ise hekiminizi aramalı, önerilerine uymalı, ateşiniz düşene kadar ateşinizi ölçmelisiniz ve soğuk uygulama yapmalısınız,

bullet

Hekiminize danışarak ateş 38oC altına düşene kadar 4 saatte bir Minoset alabilirsiniz,

bullet

Titreme ateşin yükselmesine bağlı ise ateş düşene kadar üstünüzü açmalı, soğuk uygulama yapmalısınız, ateşe bağlı değil ise üstünüzü battaniye ile örtmeli veya sıcak uygulama yapmalısınız,

bullet

Baş ağrısını önlemede hekiminizin önerisi doğrultusunda Minoset, Vermidon kullanabilir, karanlık ve sessiz bir odaya çekilebilirsiniz. Buna ek olarak ağrının bölgesine göre alnınıza soğuk kompres veya boynunuz sıcak kompres uygulayabilirsiniz. Kitap okumak, müzik dinlemek, televizyon izlemek gibi dikkati dağıtan girişimlerde bulunabilirsiniz,

bullet

Nezle ve öksürüğü önlemede bol su (en az 8 bardak) içmeli, bulunduğunuz odanın havasını nemlendirmeli, hekiminizin size önereceği ilacı kullanmalı, sarı veya yeşil balgam çıkartıyorsanız hekiminize haber vermelisiniz.


Başa Dön

 

Ciltte kaşıntı

Kaşıntı vücudun belli bir bölümünde veya her yerinde tedaviye bağlı gelişen bir sorundur. Şiddetli olduğunda uykusuzluğa neden olabilir veya günlük yaşam aktivitelerine katılmanızı engelleyebilir. Kaşıntı sonucunda cildinizin hasar görmesi enfeksiyona neden olabilir. Bazen bu sorunun önlenmesi mümkün olmamakla birlikte aşağıda yer alan girişimler bu sorunla baş etmede yararlı olabilir:

bullet

Her gün bol su içmelisiniz,

bullet

Nemlendirici kullanarak cildinizin / odanızın nemliliğini sürdürmelisiniz,

bullet

Kaşıntı sırasında cildin tahriş olmasını önlemek için tırnaklarınızı kısa kesmelisiniz,

bullet

Sıcak duş yerine, ılık duş almalısınız,

bullet

Bu sorun sizi çok fazla rahatsız ediyor ise hekiminizi aramalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalı, hekiminizin size önerdiği tedaviyi uygulamalı ve etkinliğini değerlendirilmelisiniz,


Başa Dön

 

 

Adet kanamalarının kesilmesi

Eğer adet görüyorsanız tedaviye bağlı adet kanamalarınız kesilebilir. Bu da sıcak basmaları, terleme haznede kuruluk gibi menopoz benzeri semptomlar yaşamanıza neden olur. Bireysel özelliklere göre bazı hastalar tedavinin tamamlanması ile adet görmeye başlarken, bazıları erken menopoza girebilmektedir.

Başa Dön
 

 

Menopoz benzeri şikâyetler

Tedaviye bağlı yumurtalıkların alınması / baskılanması sonucunda gelişen östrojen kaybına bağlı oluşan menopoz benzeri şikâyetler (sıcak basması, vajinal kuruluk /darlık, baş ağrısı gibi) özellikle kadın hastalar tarafından sık ifade edilen bir sorundur.  Sıcak basmaları bazı hastalarda nadiren ortaya çıkarken, bazılarında günde 10 kez gibi oldukça sık görülebilir. Özellikle gece yoğun yaşanan sıcak basmaları uyku düzeninin bozulmasına, duygu-durum değişikliklerine ve karar verme sürecinde zorlanmaya neden olabilir. Bazı kadınlarda bu dönem içinde anksiyete ve depresyon gelişme riski artabilir. Östrojen kaybına bağlı gelişen diğer şikâyetler vajinal kuruluk ve darlıktır. Vajinada oluşan kuruluk ve darlık cinsel ilişki sırasında ağrı hissetmenize neden olabilir.

bullet

Vajinal kuruluğu önlemek için su bazlı kayganlaştırıcı ve vajinal dilalatörler kullanabilirsiniz,

bullet

Sıcak basmalarını önlemeye yönelik:

bullet

Pamuklu, hafif kıyafetler giymeli, sentetik ve yünlü kıyafetlerin kullanımından kaçınmalısınız,

bullet

Aşırı sıcak ortamda kalmaktan kaçınmalısınız,

bullet

Sigara, çay, kahve, kola, çikolata tüketimini azaltmalısınız,

bullet

Gevşeme egzersizleri yapmalısınız,

bullet

Yatmadan önce ılık bir duş almalısınız,

bullet

Düzenli olarak aerobik, yürüyüş gibi hafif egzersizler yapmalısınız.

bullet

Bu sorun sizi çok fazla rahatsız ediyor ise hekiminizi aramalı ve bu sorunla baş etmedeki önerilerine uymalı, hekiminizin size önerdiği tedaviyi uygulamalı ve etkinliğini değerlendirilmelisiniz,

bullet

Bu şikâyetlerin önlenmesinde en iyi yaklaşım kaybedilen östrojeni yerine koymaktır, fakat özellikle östrojene bağlı gelişen meme hastalıklarında östrojeni yerine koymak hastalığın alevlenmesine neden olabilir. Bu nedenle menopoz benzeri şikâyetlerin önlenmesinde hekiminizin önerisi dışında başka birisinin size herhangi bir ilacı hekiminize danışmadan kullanmamalısınız,

bullet

Sıcak basmalarının ve vajinal kuruluğun önlenmesinde hekiminize danışarak önerisi doğrultusunda E vitamini alabilirsiniz,

bullet

Sıcak basmalarının önlenmesinde yine hekiminizin önerisi doğrultusunda antidepresan ilaçlar kullanabilirsiniz.

Başa Dön


Kapat

copyright © adnanaydiner.com


Bu Sayfayı Yazdır !